Ισλανδία: η μνήμη μιας εξέγερσης
Αρκούντως σχηματικά και ελλειπτικά. Χώρα 320.000 κατοίκων. Το ΑΕΠ ανέρχεται σε 10 δισ. ευρώ από 14,9 δισ. το 2007 πριν την κρίση (στοιχεία AMECO).
Η κρίση ξεκίνησε από τις 29/9/2008 με την πρώτη κατάρρευση τράπεζας (Glitnir), κάτι αναμενόμενο στα συμφραζόμενα του 2008. Προήλθε κυρίως από τον τραπεζικό τομέα, ο οποίος είχε κερδίσει μεγάλα μερίδια αγοράς, κυρίως στην Μ. Βρετανία και στην Ολλανδία (500.000 πελάτες σε όλη την Ευρώπη). Ενδεικτικά μεγέθη της έκθεσης και της βιαιότητας της κρίσης που ακολούθησε: Το καθαρό εξωτερικό χρέος από 36% του ΑΕΠ, το 1980, είχε ανέλθει σε 246%, το 2007. Όχι λόγω του δημόσιου χρέους (27% του ΑΕΠ το 2007 και το 2011 σε 92% λόγω της κρίσης και των μέτρων διάσωσης), αλλά εξαιτίας του χρέους των νοικοκυριών (227% του ΑΕΠ το 2007), των επιχειρήσεων (300% του ΑΕΠ), και προφανώς των ευρωπαϊκών δραστηριοτήτων του τραπεζικού τομέα.
Η έκθεση του τραπεζικού συστήματος στο εξωτερικό οδήγησε σε μαζική φυγή κεφαλαίων και στην πτώση της κορώνας κατά 30% (η Ισλανδία δεν συμμετείχε στην Ευρωζώνη –αποφάσισε να συνδεθεί με την Ε.Ε. το 2009 μετά την πτώση της κυβέρνησης από τις διαδηλώσεις), στην κατάρρευση των μεγαλύτερων τραπεζών και την αναγκαστική εθνικοποίηση τους και στην άνοδο των επιτοκίων στο 18%. Παράλληλα, οδήγησε σε πολύ μεγάλες δυσκολίες τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά που είχαν δανειστεί σε ξένο νόμισμα.
Τον Ιανουάριο του 2009 εξαγριωμένο πλήθος πολιορκεί ο κοινοβούλιο και την Κεντρική τράπεζα οδηγώντας σε παραίτηση την κυβέρνηση. Η νέα κυβέρνηση προέρχεται από τις αριστερές τάσεις του πολιτικού συστήματος.
Ας εξετάσουμε κάποια μεγέθη της οικονομικής δραστηριότητας.
Η Ισλανδική κορώνα από περίπου 90 κορώνες ανά ευρώ πέρασε τις 180 σε μηνιαία βάση και κατόπιν ανατιμήθηκε ελαφρά -σήμερα βρίσκεται στις 160 ανά ευρώ. Αντίστοιχη διακύμανση είχε και σε σχέση με το δολάριο. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παραμένει υψηλά αρνητικό, παρά την εντυπωσιακή αύξηση των εξαγωγών και τη μείωση των εισαγωγών που κατέστησαν το εμπορικό ισοζύγιο θετικό (αντίστοιχες εξελίξεις για τις εξαγωγές και εισαγωγές υπηρεσιών). Αυτό που υπερ-αντιστάθμισε το θετικό αποτέλεσμα είναι το εξαιρετικά αρνητικό ισοζύγιο εισοδημάτων (υψηλότατες εκροές εισοδημάτων).
Σε σχέση με τους μισθούς και την αγοραστική τους δύναμη. Ένα ισοδύναμο 100 ευρώ, στην αρχή του 2008, μειώνεται σε 40 ευρώ στο τέλος του 2008, κυρίως λόγω της υποτίμησης της κορώνας. Μετά την άνοδο της αριστερόστροφης κυβέρνησης και την προσπάθεια στήριξης των μισθών παρατηρείται ανάκαμψη μαζί με την μερική άνοδο της ισοτιμίας της κορώνας, που έκτοτε κυμαίνεται γύρω στα 70 ευρώ (έχουμε αφαιρέσει τα αποτελέσματα που προκαλεί ο πληθωρισμός). Ενδεικτικά, αυτή η μείωση είναι διπλάσια της μείωσης των μισθών στην Ελλάδα κατά 15% σε πραγματικούς όρους κατά τη διετία 2010-2011, όπως την υπολογίζει το Υπουργείο Εργασίας.
Η ανεργία βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά. Ποσοστό ανεργίας γύρω στο 7% (11.000 άνεργοι), το οποίο στην Ελλάδα μπορεί να μην μας φαίνεται υψηλό, αλλά είναι 7 φορές μεγαλύτερο από το 1% που υπήρχε στην Ισλανδία προ κρίσης, και πάνω από διπλάσιο από το 1-3% που κυμαινόταν ιστορικά την προηγούμενη δεκαετία. Φυσικά, υπερδιπλάσιο στη νεολαία. Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αυτό το ποσοστό ανεργίας υπάρχει παρά τη μείωση του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού. Τούτες οι εξελίξεις προκάλεσαν μεγάλη μετανάστευση στο εξωτερικό (7.000 το 2009-2010, το 4,5% της διαθέσιμης εργατικής δύναμης ).
Παρά ταύτα διατηρήθηκε το κοινωνικό κράτος της Ισλανδίας. Οι δαπάνες παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα (πρωτογενείς δαπάνες για το 2011 εκτιμούνται σε 41% του ΑΕΠ). Υπήρξε σημαντική πρόνοια για τα στεγαστικά δάνεια των νοικοκυριών, ωστόσο το 40-50% των επιχειρηματικών δανείων δεν εξυπηρετείται κανονικά, ενώ πολύ σοβαρά προβλήματα έχει το 5-8% των νοικοκυριών. Πιστωτική επέκταση δεν παρατηρείται.
Με λίγα λόγια, η κοινωνική εξέγερση του Ιανουαρίου του 2009 και η πτώση «από τα κάτω» της κυβέρνησης καθόρισε ένα πολιτικό πλαίσιο δεσμεύσεων για την Ισλανδική κυβέρνηση στις μετέπειτα διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ, έτσι ώστε το πρόγραμμα να επιχειρεί μια δημοσιονομική προσαρμογή που σέβεται κάποια κοινωνικά δικαιώματα σε ένα παραδεδομένο περιβάλλον υποτιμημένης εργασίας: όσο η κοινωνική και πολιτική μνήμη της εξέγερσης παραμένει ζωντανή.
Αυγή, 2011.12.09 Στήλη Συναντήσεις
Ανεπτυγμένη εκδοχή του παρόντος προσεχώς στο rednotebook.gr.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου