Μία ρωγμή που διευρύνεται

Μία ρωγμή που διευρύνεται

 

Στη Σύνοδο Κορυφής του Φεβρουαρίου, για πρώτη φορά διαπιστώθηκε μία ρωγμή στην υπεράσπιση του Συμφώνου Σταθερότητας και γενικότερα της νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής της Ευρώπης. Την περασμένη Κυριακή, 8/5, αυτή διευρύνθηκε περισσότερο. Με αντιφατικό τρόπο, όπως αναγκαία συμβαίνει όταν συγκρούεται μία θρησκευτικού τύπου ιδεοληψία με τα γεγονότα.
Η δυναμική διεύρυνσης της ρωγμής βρίσκεται στην αντίσταση που προβάλλει η πραγματικότητα στην ιδεοληψία που εκδηλώνει μεγάλο τμήμα της ιθύνουσας τάξης στην Ευρώπη. Στη βία που συνεπάγεται η επιβολή μίας πολιτικής η οποία ναι μεν ανταποκρίνεται στο ιδεώδες της αλλά βρίσκεται σε σύγκρουση, θα έλεγα, με τη «λογική της κατάστασης».
Όταν την Παρασκευή, 6/5, τέθηκε έμπρακτα το ζήτημα της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ευρώπης, προφανώς με διεθνείς συνέπειες και ακόμη περισσότερο άρχισε να εκδηλώνεται αμφισβήτηση της σταθερότητας και της ίδιας της ύπαρξης του ευρώ, εσπευσμένα και άμεσα, με παρέμβαση και των ΗΠΑ, πάρθηκαν αποφάσεις, σε πολύ πυκνό χρόνο, που δείχνουν την έκταση της διεύρυνσης της ρωγμής.

Ο μηχανισμός στήριξης, το πρόγραμμα του 1 τρισ., αποτελεί μία γενίκευση της υποχώρησης από την αρχή της «μη-διάσωσης χώρας μέλους» αλλά συγχρόνως και γενίκευση του μηχανισμού που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα. Να παρατηρήσουμε ότι παρόλο που η ακριβής λειτουργία του ακόμη δεν είναι γνωστή διαφαίνονται καλύτεροι όροι από τους αντίστοιχους της ελληνικής περίπτωσης.
Αλλά, πιο σημαντικό, η διακήρυξη ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προχωρά στην αγορά ομολόγων κρατών, σηματοδοτεί μία πολύ σημαντική τομή με συνέπειες που θα έχουν βάθος χρόνου, εφόσον, η απαγόρευση αγοράς ομολόγων κρατών αποτελεί δομικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής της νεοφιλελεύθερης Ε.Ε. Βεβαίως η διακήρυξη περιορίζει την παρέμβαση μόνο στη δευτερογενή αγορά, δηλαδή να μη δανείζονται τα κράτη κατ’ ευθείαν από την ΕΚΤ. Βεβαίως, επίσης, δεν γνωρίζουμε το ύψος της παρέμβασης και υπάρχει η υπόσχεση τήρησης του δόγματος ελέγχου της προσφοράς χρήματος μέσω της αντίστοιχης πώλησης άλλων τίτλων (αποστειρωμένη παρέμβαση).

Ωστόσο, αυτή η ρωγμή, έστω διευρυμένη, αφορά μηχανισμούς που ακόμη είναι «πίσω» από τις απαιτήσεις της λογικής της κατάστασης που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Η πρόταση σε αφηρημένο επίπεδο συντίθεται από δύο άξονες. Πρώτος: Τα κράτη συνεχίζουν να δανείζονται από τις αγορές χρήματος και ο μηχανισμός παρέχει μία εγγύηση στις αγορές χρήματος ότι τμήμα του κινδύνου χειροτέρευσης της ποιότητας των δανείων το αναλαμβάνει η ΕΚΤ ή αν χρειαστεί γίνεται χρήση του προγράμματος του 1 τρισ. Δεύτερος: Τα κράτη εφαρμόζουν πολιτικές που στοχεύουν στον περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων επομένως ακολουθούν πολιτικές που εντείνουν την ύφεση, με συνέπεια το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ να αυξάνει και να απαιτούνται μεγαλύτερες μειώσεις των δημοσίων δαπανών για να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης των ελλειμμάτων. Ένα καθοδικό σπιράλ. Με άλλα λόγια, ένας μηχανισμός που στοχεύει η νομισματική πολιτική να απορροφά τους κραδασμούς τους οποίους δημιουργεί η δημοσιονομική πολιτική.

Ο συνδυασμός αυτών των δύο αξόνων ενέχει αρκετές περιπλοκές οι οποίες θα δοκιμάσουν την επάρκειά του και την αντοχή του στο επόμενο διάστημα.

Πρώτο, η αύξηση του χρέους στην Ευρωζώνη θα εντείνει τον κίνδυνο που πρέπει να ενσωματώσουν εκάστοτε οι κάτοχοι ομολόγων, αλλά και το εύρος των τίτλων που θα διασπείρεται ο κίνδυνος με αποτέλεσμα να μην είναι σίγουρο ότι το μέγεθος και η στόχευση στη ρευστότητα αυτού του προγράμματος επαρκεί τη στιγμή που σχηματίζεται πρόβλημα φερεγγυότητας.

Δεύτερο, και ίσως πιο σημαντικό, ο μηχανισμός αυτός έχει στηθεί στη βάση πολιτικών, οι οποίες με οιονεί πολεμικό τρόπο επιχειρούν μία ιστορική αλλαγή του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων και του θεσμικού πλαισίου που είχε οικοδομηθεί μεταπολεμικά. Αυτό ενέχει πολιτικούς κινδύνους τους οποίους όταν χρειαστεί, επίσης, θα ενσωματώσουν άμεσα στους υπολογισμούς τους οι κάτοχοι ομολόγων αλλά και οι κάτοχοι ιδιωτικού χρέους ή οι συναλλασσόμενοι με τις τράπεζες. Πρόκειται για κατάσταση την οποία όχι απλώς δεν «θεραπεύει» αλλά την προκαλεί ο μηχανισμός.
Πολιτικές οι οποίες απαιτούν τέτοιο περιορισμό των οικονομικών - κοινωνικών δικαιωμάτων του κόσμου της εργασίας και ενέχουν ως δυνατότητα την περιστολή της δημοκρατίας για να εφαρμοστούν είναι αμφίβολο αν μπορούν να περπατήσουν και μάλιστα για το μεγάλο βάθος χρόνου το οποίο απαιτούν αυτές οι πολιτικές.
Το επόμενο διάστημα θα πρέπει να αναμένουμε νέα επεισόδια διεύρυνσης της ρωγμής αυτής. Οι κατευθύνσεις που θα πάρει προφανώς εξαρτώνται από την οργανωμένη αντίδραση του κόσμου της εργασίας.

Σ. Λαπατσιώρας

ΑΥΓΗ, Ημερομηνία δημοσίευσης: 16/05/2010

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=543256